گویند ابوحامد محمد غزالى آن چه را فرا مى گرفت در دفترها مى نوشت. وقتى (زمانی) با کاروانى در سفر بود و نوشته ها را یک جا بسته با خود برداشت، در راه گرفتار راهزنان شدند.
غزالى رو به آنان کرد و به التماس گفت: این بسته را از من نگیرید، دیگر هر چه دارم از آن شما. دزدان را طمع زیادت شد، آن را گشودند و جز دفترهاى نوشته، چیزى نیافتند.
دزدى پرسید که این ها چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم
آنچه در ادامه می آید، حرف حسابی است از مرحوم ملا محسن فیض کاشانی در رساله ی الانصاف، خطاب به کسانی که چسبیده اند به علوم رسمی و حصولی، و علم عاشقی و ایمان و تهذیب و مراقبه را از یاد برده اند:
« همانا این قوم گمان کرده اند که بعضى از علوم دینیّه هست که در قرآن و حدیث یافت نمى شود و از کتب فلاسفه یا متصوّفه مى توان دانست، از پى آن باید رفت. مسکینان نمى دانند که خلل و قصور نه از جهت حدیث و قرآن است، بلکه خلل در فهم و قصور در درجه ایمان ایشان است.
قال اللَّهُ سُبحانه: «وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى لِلْمُسْلِمِینَ»، إلى غیر ذلک مِمّا فی مَعناه.
و هرگاه خلل و قصور در فهم و ایمان ایشان باشد، مطالعه کتب فلاسفه و متصوّفه نیز سودى نخواهد داد، چرا که آن را نیز کما هو حَقُّه نخواهند فهمید.
گر جهان را پر دُرِ مکنون کنم / روزىِ تو چون نباشد چون کنم؟
اى کوته آستینان تا کى دراز دستى؟
بسم الله الرحمن الرحیم
یا هو یا من لا هو الا هو
«عرفان» در لغت به معنای شناخت و شناسایی است و در اصطلاح روش و طریقه ی ویژه ای است که برای دست یابی و شناسایی حقایق هستی و پیوند ارتباط انسان با حقیقت، بر شهود، اشراق و وصول و اتحاد با حقیقت تکیه میکند و نیل به این مرتبت را نه از طریق استدلال و برهان و فکر؛ بلکه از راه تهذیب نفس و قطع علایق از دنیا و امور دنیوی و توجه تام به امور روحانی و معنوی –و در راس همه مبدأ و حقیقت هستی- میداند.
به بیان دیگر، تکیه گاه عرفان، «علم حضوری» است؛ از این رو از دانش شهودی، مدد می جوید و بر آن اعتماد و به آن استناد می کند. اگر گاهی پس از اثبات شهودی و احراز حضوری، مطلب از برهان عقلی یا دلیل نقلی معتبر سخن به میان می آید، فقط برای تایید و تقویت و ایجاد انس است و برای اثبات اصل مطلب نیست.(1)
عرفان خود دوگونه است:
1. عرفان عملی؛ یعنی سیر و سلوک و وصول و فنا،
2. عرفان نظری؛ یعنی ضوابط و روش های کشف شهود.(2)
----------------------
پاورقی:
1. دانشنامه امام علی علیه السلام، ج 4، صص 18-21.
2. فرهنگ اصطلاحات عرفانی، ص 577 .
یاحق
منبع: عرفان و عشق، محمد رضا کاشفی
