میزان پرداختن به علم اصول فقه در کلام مرحوم سید علی آقای قاضی طباطبایی و حضرت امام خمینی
میزان پرداختن به علم اصول فقه از دیدگاه عارف کبیر مرحوم سید علی آقا قاضی طباطبایی
مرحوم قاضی به علمایی که پیوسته به به نوشتن کتب ظاهری و بحث های بلاطائل و مفصّل اصول فقه می پرداختند، و بالنتیجه دستشان از معرفت تهی می ماند، خرده میگرفت و در نزد شاگردان خود این طریقه را تقبیح مینمود.
مهر تابناک- به نقل از علامه طهرانی- ص 293
-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
جناب محترم صدیق ارجمند آیت الله آقای حاج سید عزالدین زنجانی -دام عمره- در روز 22 ربیع الثانی سال 1402 در ضمن مذاکرات از استاد گرامی حضرت علامه طباطبایی -طاب ثراه- که سه ماه و چهار روز از ارتحالشان میگذشت فرمودند:
مرحوم والد من(سید عزالدین) آقای حاج سید محمود امام جمعه نقل کردند که: اوقاتی که من در نجف اشرف تحصیل میکردم، یک شب در خواب دیدم که سراسر یقه لباس من و جلوی یقه تا محل دگمه های قبای من مملوّ از شپش شده است. از خواب بیدار شدم، (مرحوم والد به قدری در نظافت اهتمام داشتند که از نقطه نظر نظافت و پاکی بدن و دندان ها و لباس ضرب المثل بودند) و متحیر بودم که تعبیر این رویا چیست؟ تا همان روز برای تعبیر این خواب به محضر مرحوم قاضی -رضوان الله علیه- رسیدم، و تا آن روز خدمتشان نرسیده بودم. چون خواب را برای ایشان حکایت کردم، فرمودند:
« شما به علم اصول زیاد اشتغال دارید! »
مهر تابناک- به نقل از علامه طهرانی- ص 293
-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
مرحوم آیت الله حاج شیخ عباس قوچانی می فرمودند:
مرحوم قاضی نسبت به جمیع علوم سرگرم کننده و بی نتیجه و اتلاف کننده عمر سخت انتقاد مینمودند؛ و دو نفر از مشاهیر آن زمان را اسم می بردند که چگونه با این استعداد قوی و تعب و رنج مداوم، خود را به بحث و کتابت چه مسائلی مشغول کرده اند، و این لیاقت و پشتکار را در علوم حقیقیۀ الهیه صرف ننموده اند.
مهر تابناک- به نقل از علامه طهرانی- ص 297
-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
روزی در مجلسی عظیم که بسیاری از مراجع و علمای فقه و حدیث از جمله مرحوم آیت الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی و غیرهما بودند و کلام میانشان رد و بدل بود، مرحوم قاضی با صدای بلند به طوری که همه بشنوند فرمود:
« نعم الرجل أن یکون فقیها صوفیّا ! »
و این کلام مانند یک ضرب المثل، از کلمات مرحوم قاضی به جای ماند. فقیه یعنی عالم به شریعت و احکام، و صوفی یعنی عالم به راه های نفس اماره و طریق جلوگیری از دامهای شیطان و مبارز و مجاهد با مشتهیات نفسانی برای خاطر رضای ربّ محمود و پروردگار منّان ذوالطّول و الاحسان.
مهر تابناک- به نقل از علامه طهرانی- ص 283
میزان پرداختن به علم اصول فقه از دیدگاه عارف کبیر حضرت امام خمینی
امام خمینی در رساله الاجتهاد و التقلید می فرمایند:
« و منها:- وهو من المهمّات- العلم بمهمّات مسائل اصول الفقه؛ ممّا هی دخیلة فی فهم الأحکام الشرعیّة. و أمّا المسائل التی لا ثمرة لها، أو لا یحتاج فی تثمیر الثمرة منها إلى تلک التدقیقات و التفاصیل المتداولة، فالأولى ترک التعرّض لها، أو تقصیر مباحثها و الاشتغال بما هو أهمّ و أثمر. فمن أنکر دخالة علم الاصول فی استنباط الأحکام ، فقد أفرط؛ ضرورة تقوّم استنباط کثیر من الأحکام بإتقان مسائله، وبدونه یتعذّر الاستنباط فی هذا الزمان، وقیاس زمان أصحاب الأئمّة بزماننا مع الفارق من جهات.
و ظنّی أنّ تشدید نکیر بعض أصحابنا الأخباریّین على الاصولیّین فی تدوین الاصول، وتفرّع الأحکام علیها ، إنّما نشأ من ملاحظة بعض مباحث کتب الاصول؛ ممّا هى شبیهة فی کیفیّة الاستدلال و النقض و الابرام بکتب العامّ، فظنّوا أنّ مبانی استنباطهم الأحکام الشرعیّة أیضاً شبیهة بهم؛ من استعمال القیاس و الاستحسان و الظنون، مع أنّ المطّلع على طریقتهم فی استنباطها، یرى أنّهم لم یتعدّوا عن الکتاب و السّنة و الإجماع الراجع إلى کشف الدلیل المعتبر، لا المصطلح بین العامّة .
نعم، ربّما یوجد فی بعض کتب الأعاظم لبعض الفروع المستنبطة من الأخبار، استدلالات شبیهة باستدلالاتهم؛ لمصالح منظورة فی تلک الأزمنة، و هذا لا یوجب الطعن على أساطین الدین و قوّام المذهب.
والإنصاف: أنّ إنکارهم فی جانب الإفراط، کما أنّ کثرة اشتغال بعض طلبة الاصول و النظر إلیه استقلالًا، و توهّم أنّه علم برأسه، و تحصیلَه کمال النفس، و صرفَ العمر فی المباحث الغیر المحتاج إلیها فی الفقه لهذا التوهّم، فی طرف التفریط، و العذر بأنّ الاشتغال بتلک المباحث یوجب تشحیذ الذهن و الانس بدقائق الفنّ، غیر وجیه.
فالعاقل الضنین بنقد عمره، لابدّ [له] من ترک صرفه فیما لا یعنی، و بذل جهده فیما هو محتاج إلیه فی معاشه و معاده؛ وهو نفس مسائل علم الفقه الذی هو قانون المعاش والمعاد، وطریق الوصول إلى قرب الربّ بعد العلم بالمعارف.
فطالب العلم والسعادة لابدّ و أن یشتغل بعلم الاصول بمقدار محتاج إلیه- وهو ما یتوقّف علیه الاستنباط-، ویترک فضول مباحثه أو یقلّله، وصرف الهمّ والوقت فی مباحث الفقه، خصوصاً فیما یحتاج إلیه فی عمله لیلًا ونهاراً. »
یا حق
اسرائیل باز هم در چند قدمی نیل تا فرات
به روز هستم و چشم انتظار