انا لله و انا الیه راجعون/ پیامهای تسلیت بزرگان در پی ارتحال علامه حسن زاده آملی رضوان الله علیه

بسمه تعالی

انا لله و انا الیه راجعون...

حقیقتا داغ بزرگی است و گویا پاره ای از وجود ما از ما جدا شد. با اینکه توفیق حضور جسمانی در کلاسهای ایشان را نداشتیم، ولی انس با کتب و سخنرانی های ایشان بود که روزنه نور را در دل ما روشن کرد.

جهت تکریم و بزرگداشت علامه حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه که بر گردن بسیاری از ما حق پدری معنوی داشت و جهت اینکه پیامهای تسلیت بزرگان برای رحلت ایشان در فضای اینترنت به یادگار بماند، برخی از مهمترین پیامهای تسلیت ذر اینجا گردآوری می شود.

در ابتدا غزل خود علامه حسن زاده به نام "انا لله و انا الیه راجعون" را منتشر کرده و سپس پیامهای تسلیت در ادامه خواهد آمد.

-------------------------------------------------------
علامه حسن زاده آملی: روز سه شنبه برابر ٢٦ شهریور ١٣٧٠ ه.ش. در قم بعد از درس صبح حالم سخت دگرگون شد؛ به نحوى که مقدّمات کفن و دفنم را فراهم کرده بودم، و این غزل را از رویداد آن‌حال گفته‌ام:

مژده اى دل که شب هجر به پایان آمد
پیک روح‌القدس از جانب جانان آمد

زان دلارا که در این باغ وجودت آراست
جنّت ذات طلب کردى و خواهان آمد

جز خداوند نبوده‌ست در اندیشه‌ى تو
که جزاى تو خداوند به احسان آمد

سنگ زیرین رَحى بوده‌اى از گردش چرخ
عرصه‌ى گردش تو روضه‌ى رضوان آمد

هرچه بُد محنت ایام زَبَد بود و برفت
هرچه باقى‌ست همه منحت یزدان آمد

آنچه در مزرع دل تخم وفا کاشته‌اى
همه نور و همه حور و همه غلمان آمد

آفرین بر قلم صنع که لوح و قلمى
همه برهان همه عرفان همه قرآن آمد

چشمه‌ى آب حیات است دهانى که از او
همه درس و همه بحث و همه تبیان آمد

تن خاکى به سوى خاک روان است ولى
دل عرشى به سوى عرش خرامان آمد

اى عزیزان من این نشأه‌ى دنیاوى ما  
به مثل این‌که چو زندان و چو زهدان آمد

چو به گورم بسپردید نشینید به سور
نه که در سوگ کسى باشد و نالان آمد

خویش را بهر ابد نیک بسازید به علم
عمل و علم دو سازنده‌ى انسان آمد

حمد لله که حسن تا ز نِداى خوش دوست
اِرجِعى را بشنیده‌ست غزل‌خوان آمد

دیوان اشعار علامه حسن زاده آملی

-------------------------------------------------------------------

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت عالم ربّانی و سالک توحیدی آیت‌الله آقای حسن‌زاده آملی را تسلیت گفتند.

متن پیام به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

با تأسف خبر درگذشت عالم ربّانی و سالک توحیدی، آیةالله آقای حسن‌زاده‌ی آملی رحمةالله‌علیه را دریافت کردم. این روحانی دانشمند و ذوفنون از جمله‌ی چهره‌های نادر و فاخری بود که نمونه‌های معدودی از آنان در هر دوره، چشم و دل آشنایان را می‌نوازد و توأمان دانش و معرفت و عقل و دل آنان را بهره‌مند می‌سازد.
نوشته‌ها و منشأت این بزرگوار منبع پر فیضی برای دوستداران معارف و لطائف بوده و خواهد بود ان‌شاءالله. اینجانب به همه‌ی دوستان و شاگردان و ارادتمندان ایشان بویژه به مردم مؤمن و انقلابی آمل و جوانان مشتاقی که مجذوب مواضع انقلابی و خلقیات والای انسانی آن مرحوم بودند تسلیت عرض می‌کنم و رحمت و مغفرت و علو درجات ایشان را از خداوند متعال مسألت می‌نمایم.

سیّدعلی خامنه‌ای
۴ مهر۱۴۰۰

------------------------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد حسن رمضانی

انالله وانا الیه راجعون
با کمال تاسف و تالم خبر ارتحال ملکوتی حضرت استاد آیت الله علامه حسن زاده آملی را دریافت کردم.
اینجانب گرچه خود مصیبت زده و صاحب عزاست ولی در عین حال حقیر این مصیبت عظمی را به حضور حضرت حجه ابن الحسن العسگری عجل الله تعالی فرجه الشریف، مقام معظم رهبری و سایر مراجع عظام تقلید، حوزه های علمیه و قاطبه اهل معرفت و عرفان و سیر سلوک الی الله و خاندان مکرم ایشان تسلیت گفته و از درگاه حضرت احدیت برای آن عزیز سفر کرده قرب و جوار حضرت حق و رحمت و غفران الهی را درخواست نموده و برای همه عزیزان و اردتمندان و عاشقان آن انسان به کمال رسیده و واصل، صبر و اجر را مسالت دارم و امیدوارم به اقتضای کریمه "ما ننسخ من آیه او ننسها نات بخیر منها او مثلها" جای خالی این انسان کامل مکمل که به این سادگی و سهولت پر شدنی نیست، پر شده و چراغ راه هدایت و دستگیری همچنان پر فروغ باقی بماند و بدین صورت اهل دل و دلدادگی به دلدار حقیقی و محبوب ازل و ابد واصل گردند.

حسن رمضانی خراسانی
سوم مهرماه ۱۴۰۰

----

شعر حضرت استاد رمضانی در رثای عروج ملکوتی حضرت استاد علامه حسن زاده آملی قدس سره

ای آیت حسن ایزدی تو
وی غایت عشق سرمدی تو
از روز ازل چو رخ نمودی
از خلق و خدای دل ربودی
دل بردن تو زخلق هویدا
دل بردن تو ز حق  نه پیدا
حق داده خبر ز دل رباییت
مصداق یحبهم خداییت
او دل برده ز تو چنانکه هستی
تو برده دل خدای هستی
چون بنده حسنی و جمالی
هم مظهر عشقی و دلالی
رفتی به بر حضرت دلدار
تا بهره بری ز وی دگر بار
گیری چو به بر جان و دل آرام
از وی بستانی تو همی کام
اکنون که در آغوش خدایی
فارغ تو ز رنگ ماسوایی
ما غمزده در دیار غربت
سرگشته و مبتلا به دردت
یادی ز (سحر) اگر نمایی
از مشکل وی گره گشایی
۱۴۰۰/۷/۳

---------------------------------------------------------------------

پیام تسلیت بیت معزز آیت‌الله بهجت در پی ارتحال علامه حسن‌زاده آملی(اعلی‌الله مقامه الشریف)

اِنّا لِلهِ وَ اِنّا إلَیهِ راجِعون
«إذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمة لایسدّها شیء»

با تسلیت به حضرت بقیّةالله(ارواحنافداه)، عظّم الله اجورنا و اجورکم

عروج ملکوتی استاد بزرگوار، علامه ذوفنون، آیت‌الله معظم، آقای حاج شیخ حسن حسن‌زاده آملی(اعلی‌الله مقامه الشریف)، ضایعه بزرگی به جامعه علمی و الهی شیعه، بلکه به اسلام وارد نمود.

حضرت ایشان که فردی خودساخته بود، با کمترین امکانات مادی و فردی، با تلاش خستگی‌ناپذیر و پشتکار فراوان و نیز استفاده از محضر باقی‌مانده اساتید بزرگ در رشته‌های گوناگونِ علم و ادب، به کمال هر علم دست یافت و ممتاز گردید؛ آن‎چنان که تبدیل به فردی منحصربه‎فرد در فنون متعدد شد و در جامعیت علوم ظاهری و الهی و حوزوی و معقول و منقول، بی‎نظیر گردید؛ تا آنجا که در عصر معاصر، مانندش در عالم اسلام و در میان همه انسان‎ها یافت نمی‌شد.

او در سنین بالا هم هنوز شیفتگی و تشنگی طلب علم را با خود داشت و در طلب علمی جدید، با جدیت همچون یک جوان در جوشش بود و زانو می‌زد.

در سال‌های ١٣۵٠ بود که با سرانگشتان، بیش از پانزده رشته علمی را که استاد در آن‎ها تسلط بالایی داشت، شمارش کردیم، اما او باز هم بر آن‎ها می‌افزود.

ایشان با آن‌همه استغراقش در علوم گوناگون، درد سلوک و وصول و بهره‌گیری از جانش را که از همان جوانی در عمق وجودش داشت، با آتش عشق و اشک و آهِ سلوک و سهر و زاری نیمه‎شب سوزانده و دگرگون کرده و با تأدب به آداب شرع، درهای معرفت و علم و عمل را گشوده و متأدب گردیده بود؛ تا آنجا که پیش از رسیدن به استاد کامل عرفانش، خود طی طریق کرده و با عمل به معارف و توسل و آه و سوز و سلوک، به آمادگی بالایی دست یافته بود.

او قبل از بلوغ اربعین عمر پربرکتش، به اساتید بزرگ عروج هم دست یافت و گمشده‌اش را یافت و پنهان از هم‎درسان، به درد خود و درمانش رسید و تا توانست، به هر دو بال علم و معرفت و عمل مجهز گردید و از زمین و زمان اوج گرفت و الهی شد.

بنده خود هجده سال، همراه با چند نفر از خواص، با زانو زدن در محضرش که هر روزه چند بار (خصوصی و عمومی) و نیز در تعطیلات استمرار داشت، خُلق و خوی کم‌نظیری را که متخلق به آن بود، شاهد بودم و کوتاهی ندیدم.

ایشان شوق فراوانی داشت تا آنچه را که یافته بود، با ادبیات و قلم روانش در دسترس همه عشاق قرار دهد و همگان را نیز عاشق کند. حضرتش با آن‎که سال‌های متمادی با کسالت و آلام، از دسترس خواص هم دور بود، خود برکتی بر اهل زمین بود و فقدانش ضایعه بزرگی است.

از شمار دو چشم یک تن کم
وز شمار خِرد هزاران بیش

سال‎های سال، ایام و روزگار باید برای پیدایش چنین فرد جامعی بگذرد، تا آیا نمونه‌اش پدید آید؛ هیهات أن یأتی الزمان بمثله. به امید آن‌روز.

این مصیبت بزرگ را به همه خواص و اصحاب سِرّش و شاگردان و عشاق، و بیت معظم و سایر وابستگان و ارادتمندان تسلیت می‎گویم و از خداوند بزرگ، صبر جمیل برایشان خواهانم. ابتلای ممتد و مکرر به بلای جدید، از درک حضور در مراسم محروممان کرد؛ اجر همه را مسئلت دارم.

مشهد مقدس
اقل تلامذة الاستاذ قدس سره
علی بهجت

----------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد صمدی آملی

انا لله و انا الیه راجعون
 الهی، موج از دریا خیزد و با وی آمیزد و در وی گریزد و از وی ناگزیر است
شاگرد شهودی حضرت امام هشتم، امام رضا علیه‌السلام،  حضرت علامه حسن‌زاده آملی(ره) برای همیشه در ملکوت اعلی به محضر استاد روحانی‌اش امام هشتم علیه السلام و الصلاه تشرف یافت.
بگزار تا بگریم چون ابر در بهاران
کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران

داود صمدی آملی
۱۸ صفرالحزن ۱۴۴۳
۳  مهر ماه ۱۴۰۰
در طریق نجف علوی به کربلای حسینی

-------------------------------------------------------------------

یام تسلیت مرجع عالیقدر آیت‌الله مظاهری

بِسْمِ‏ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏
«إِنَّا لِلهِ وَ إِنّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»

🔹ضایعۀ رحلت حکیم متألّه و عالم جلیل‌القدر حضرت آیت‌الله آقای حاج شیخ حسن حسن‌زاده آملی«قدّس‌سرّه» موجب تأسّف و تأثّر گردید.
🔹️این شخصیّت پارسا و فرزانه، یکی از مفاخر دوران و از جمله اساتید عالیقدر حوزۀ علمیّه قم بودند که سالیان متمادی، جمع کثیری از فضلاء و روحانیّون از محضر علمی و معرفتی و فلسفی و عرفانیِ ایشان بهره‌های فراوان گرفته و از این جهت نقش برجستۀ این حکیم وارسته و متخلّق در عرصۀ تعلیم و تربیت و اخلاق و ادب، فراموش‌ناشدنی است. چنانکه تألیفات و تصنیفات پرشمار این عالم ذوفنون نیز از جمله آثار ماندگار در حوزه‌های علمیّه است.
🔹️خداوند تعالی روح مطهّر این عالم ربّانی را در جوار رحمت واسعۀ خود، با اولیاء طاهرین و سید و سالار شهیدان«علیهم الصلوة و السّلام» محشور فرماید.
🔹️به خاندان مکرّم و فرزندان محترم ایشان و همۀ شاگردان و ارادتمندان این عالم عامل تسلیت عرض می‌کنم و از خداوند سبحان علوّ درجات ایشان و صبر و اجر بازماندگان گرامی را مسألت می‌کنم.
 
حسین‌المظاهری
 ۴ / مهرماه / ۱۴۰۰

-------------------------------------------------------

پیام تسلیت آیت الله جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم
إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
▪️ ارتحال غمبار و اسفبار عالم ربانی، حکیم متأله، جامع معقول و منقول، صاحب مآثر سنگین و آثار گرانقدر، #حضرت_آیت_الله_حسن_زاده_آملی را به محضر مبارک حضرت بقیة الله «ارواح من سواه فداه» و جامعه روحانیت و حوزه های علمیه و همه شاگردان و دست پروردگان آن حکیم راحل و عموم مردم بزرگ و بزرگوار آمل و بیت شریف ایشان تسلیت عرض می کنم.
 ▫️ حکیم و عارف کم نظیر، #حضرت_آیت_الله_حسن_زاده_آملی جامع عقل نظر و عقل عمل بود؛ هم در مسائل علمی از چهار راه استفاده کرد، هم در مسائل عملی از چهار راه بهره برد؛ راه هایی که انسان می تواند از آن راه ها به فیض علمی برسد چهارتاست و راه های عملی که می تواند از آن راه های عملی به فوز الهی بار یابد چهارتاست.
▫️ خدای سبحان از دو راه به بنده اش #فیض_علمی و #فوز_عملی می رساند : یکی به وسیله رهبران الهی، یکی بلاواسطه؛ هم به واسطه رهبران الهی کتاب و حکمت را تعلیم می کند و هم بر اساس «هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنْتُمْ»، «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» و مانند آن، بلاواسطه فیض علمی را القاء می کند؛  اگر کسی بخواهد با خدا راز و نیاز کند و ارتباطی برقرار کند، آن نیز دو را ه دارد: یا با توسل به انبیا و اولیا و رهبران الهی است یا بلاواسطه است؛ انسان می تواند بدون واسطه بگوید یا الله، با واسطه هم می تواند بگوید یا الله. اگر کسی خواست با خدا رابطه برقرار کند چه فیض علمی و چه فوز عملی، دو راه دارد یکی مع الواسطه، یکی بی واسطه و اگر کسی خواست فیضی از خدا و فوزی از خدا، علماً و عملاً به او برسد، آن هم دو راه دارد، گاهی بلا واسطه فیض الهی می رسد گاهی مع الواسطه. این بلاواسطه، در علوم عقلی اثباتش آسان نیست؛ ولی در عرفان کاملا محقق است و حکیم و عارف گران سنگی مثل #آیت_الله_حسن_زاده_آملی ، هم راه عقل را هم راه #شهود را به خوبی پیمود و توانست از این چهار راه، هم حرف خودش را به خدا برساند، هم فیض و فوز خدا را دریافت کند.
▫️ زندگی #سراسر_فخر این حکیم الهی در آن اربعین گیری های او، در آن روزه های متصل و مرتبط ماه رجب و شعبان و رمضان او، در آن سحرخیزی های ممتد او، در آن ناله ها و گریه های او که گفت: «تا جان به لب نرسید جام به لب نرسید» گذشت. از این کارها زیاد داشت، از این ناله ها زیاد داشت، از این گریه ها زیاد داشت، از این شب زنده داری ها زیاد داشت، از این تعلیم و تربیت های خالصانه زیاد داشت؛ شاگردانی تربیت کرد که هم اکنون به فیض الهی از اساتید سرآمد حوزه ها هستند و موفق¬ اند و کتاب های گراسنگی چه کتاب های درسی، چه کتاب های مرجعی، یا تالیف کرد یا تصنیف کرد یا تحقیق کرد و آثار گذشتگان را احیا کرد. هم در #عرفان، هم در #فلسفه، هم در #نجوم، هم در #ریاضیات، هم در #تفسیر، هم در حدیث، انسان جامعی شد که توانست انسان هایی تربیت کند، توانست آثاری به یادگار بگذارد، شاگردانی تربیت کند و دوستانی را بپروراند که از محضر او فیض و از مکتب او فوز، از بنان او فیض و از بیان او فوز دریافت کنند؛ لذا ارتحال آن بزرگوار بسیار غمبار است.
▫️ امیدوارم ذات اقدس الهی به عنوان عطیه ای الهی، این سانحه و این سوگ سنگین را بر همگان آسان کند که بتوانند تحمل کنند و این بار سنگین را بکشند، روح پرفتوح آن #حکیم_الهی، آن منجم، آن ریاضیدان، آن عارف، آن فقیه، آن مفسر و آن محدث را با انبیای الهی محشور کند و صبر جمیل به عموم بازماندگان، شاگردان، کسانی که از کتاب های او فیضی بردند و می برند و از محضر و مکتبشان استفاده کرده اند، خصوصاً مردم بزرگ و بزرگوار آمل که متاسفانه وضع حالم مساعد نیست که در مراسم تشییع و در مراسم بزرگداشت این حکیم در کنار آنها شرکت کنم، عنایت فرماید. به طایفه محترم ایشان به دوستان ایشان به شاگردان ایشان و به بیت شریف ایشان تسلیت عرض می کنم، علوّ منزلت آن حکیم راحل را از خدا مسئلت می کنم و صبر جمیل و اجر جزیل عموم بازماندگان را از ذات اقدس الهی مسئلت می کنم؛ امیدواریم خدای سبحان حشرشان را با انبیا و اولیا قرار بدهد و دل های داغدیده ها را تسلی بخشد.
غفر الله لنا و لکم
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

-------------------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد عبدالقائم شوشتری

اِنّا لله و اِنّا اِلیه راجعون
خبر ارتحال عالم ربانی حضرت آیت الله آقای حاج شیخ حسن حسن زاده آملی قدس سره الشریف موجب اندوه و تاسف فراوان گردید.
 فقدان آن استاد بزرگوار که از اعاظم علمای اعلام و عالمی عابد و زاهد و از جایگاه عالی عرفانی و معنوی برخوردار بودند، ثلمه ای بزرگ است.
و لذا اینجانب با دلی شکسته و چشمی اشکبار این ضایعه دردناک را به آستان مقدس حضرت ولی عصر ارواحنا فداه و به حوزه های علمیه مخصوصا حوزه مقدسه قم  و به عموم مومنین تسلیت و تعزیت عرض مینمایم و از خداوند منان برای آن فقید سعید علو درجات مسالت دارم.

عبد القائم شوشتری
۱۴۰۰/۰۷/۰۴

----------------------------------------------------

پیام تسلیت آیت الله نوری همدانی

بسم الله الرحمن الرحیم
 انالله و اناالیه راجعون

رحلت حکیم متأله و عالم فرزانه حضرت آیت الله العظمی علامه حسن زاده آملی (رضوان الله تعالی علیه) موجب تأثر و تأسف فراوان گردید.

جامع بودن در علوم عقلی و نقلی، تربیت و پرورش شاگردان برجسته، و برخوردداری از فرهنگ انقلابی در سطح بسیار بالا از ویژگی های ممتاز ایشان بود که تألیفات متعددی در حوزه‌های مختلف علوم در جهت ترویج و تبین معارف اسلامی و نشر تعالیم اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) از خود به یادگار گذاشتند که حقاً در جامعیت و ذوفنون بودن کم نظیر بودند.

فقدان آن عالم وارسته علم و عمل و تقوا را به حوزه‌های علمیه، جامعه علمی، شاگردان و علاقمندان و فرزندان معظم له و خاندان مکرّم ایشان تسلیت عرض نموده از خداوند قادر متعال غفران و رحمت واسعه الهی را برای آن مرحوم مسئلت می‌نمایم.

حسین نوری همدانی
4 مهر ماه 1400

-----------------------------------------------

پیام تسلیت آیت الله مکارم شیرازی

بسم الله الرحمن الرحیم
رحلت عالم ربانی آیت الله حسن زاده آملی (رحمة الله علیه) موجب تأثر گردید. این عالم ربانی در طول عمر خویش آثار فراوانی در علوم مختلف از خود به یادگار گذاشت و شاگردان فراوانی را پرورش داد.

این ضایعۀ مولمه را به حوزه علمیه، همۀ علاقمندان و بیت مکرم ایشان تسلیت عرض نموده، صبر و اجر فراوان برای همۀ بازماندگان خواهانم.

قم ـ ناصر مکارم شیرازی
۵ مهر ۱۴۰۰

--------------------------------------------

پیام تسلیت بسیار زیبای استاد رحیم پور ازغدی در پی درگذشت عالم ربانی علامه حسن زاده آملی

🔹نخست، تبریک به آمل، شهری کوچک با مردانی بزرگ و مردمانی سترگ، عالم دوست و نابغه پرور و با این تجلیل و تشییع مشعشع در چنین شرائطی.

🔹دوم، تبریک به حضرت حسن زاده آملی،  فقیه مست شوریده، که با مرگ، سابقه رفاقت داشت و با آن به طنز سخن می گفت معذالک آن را چه تحقیرها که نکرد. آن شیخ برخوردار از «بیداری» و گریزان از «دلمردگی»، «زنده بیدار» و فرزانه‌ی بی‌تاب ، «دل از دست داده» تمام عیار و «تنهای بزرگ»، یک عمر، خدا خدا گفت و جلودار سوته دلان دوران بود. همواره گریزان از بازار گرم «خودفروشی»، روزها کوکو می‌کرد و شب‌ها هوهو می‌گفت، و چه سال‌ها که منتظر وصال بود و حضرت مرگ را بدقول و «دیر آمده»، می دید. از پیش، در شب شعر خلوت خویش،  شعر شب رحلت خویش چنین سروده بود:

مژده ای دل که شب هجر به پایان آمد
 پیک روح القدس از جانب جانان آمد

تن خاکی بسوی خاک روان است ولی
 دل عرشی بسوی عرش خرامان آمد

چون به گورم بسپردید بنشینید به سور
 نه که درسوگ کسی باشد و نالان آمد

 حمدلله که حسن تا ز ندای خوش دوست
ارجعی را بشنیده ست، غزلخوان آمد

🔹آیت الله العظمی حسن زاده، زاده‌ی عشقی مقدس که پایان نداشت، و
آیت غیر مجازی خدا بود، فراتر از مرجع تقلید، مرجع ایمان خلق نیز بود و گرچه خود را رانده از بارگاه قدس و به دنبال راهی به پیشگاه انس می‌خواند اما بی شک، مرجع و تکیه گاه خلق و لایق مشورت با حقیقت الحقایق بود، چشم از دنیا، شسته و دیده به دیدار الله، دوخته، دائم در ابتهاج، و شعله وری که خاموش و بی صدا می‌سوخت و از این سوختن لذت می برد. حسن زاده، چهار تکبیر زده بر دنیای ما، و اهل اشارت غیب و «فقر الی الله» بود و این «فقرباوری»، او را چه غنی ساخته بود، پلکان مراتب توحید را یک به یک شناخت و به شناختن، بسنده نکرد بلکه یک به یک آن را بالا رفت.

🔹 اهل کشف بود در این عصر کور، و  کاشف بسیاری سرزمین‌های ناشناخته در عالم معنی، که لقمه‌های نور می بلعید و بی رغبت به شهادت انفس و آفاق، متوجه به غیب آفاق و انفس شده و خلوت و طهارت را از غبار کثافت، محفوظ داشته بود. به ملکوت اسفل نیز اکتفا نکرد و ملکوت اعلا می‌خواست و اینک از علم‌الیقین بسوی عین‌الیقین فراتر رفت و رهسپار اندرونی منزل دوست و خلوت حضور شد و صدها بار، نوشش باد. بر او درود و بدرود.
---------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد تحریری

بسمه تعالی
انا لله و انا الیه راجعون
ضایعه اندوهبار رحلت ملکوتی عالم ربانی ، فقیه صمدانی علامه ذوالفنون حضرت آیة الله حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه را به ساحت مقدس ولی الله الاعظم ، امام زمان علیه السلام و مقام معظم رهبری و مراجع تقلید دامت برکاتهم و حوزه های علمیه و شاگردان و خانواده محترمشان تسلیت عرض می کنم.
ایشان عالم کم نظیری بودند که عمر با برکتشان را در حمایت از معارف عمیق اسلام و اهل بیت علیهم السلام و ولایت عظمای ایشان سپری کردند و شاگردان و تالیفات گرانقدری را به جامعه دینی و علمی تحویل دادند و تا آخر از حامیان محکم انقلاب اسلامی و مقام معظم رهبری بودند.
خداوند روح بزرگ ایشان را با سالار شهیدان حضرت اباعبدالله و زینب کبری سلام الله علیهما محشور فرماید و ما را از دعاهایشان بهره مند کند.

محمد باقر تحریری
تولیت حوزه  علمیه فخریه مروی
۴ مهر ۱۴۰۰

------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد خسروپناه

بسم الله الرحمن الرحیم
یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی

🏴 ارتحال دردناک عالم معقول و منقول، حکیم متأله، دانشمند ذوالفنون، شیخنا العلامه حضرت آیت الله المعظم حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه را به پیشگاه حضرت صاحب الامر ارواحنا له الفداء و مقام معظم رهبری و مراجع تقلید و حوزه های علمیه و شاگردان و دوستداران و خانواده بزرگوار ایشان تسلیت عرض می کنم.

این حکیم الهی سالها از بزرگان معقول و منقول حوزه‌های علمیه آمل و تهران و قم بهره برد و نزد علامه رفیعی قزوینی، علامه فاضل تونی، علامه محمدتقی آملی، علامه ابوالحسن شعرانی، علامه الهی قمشه ای، علامه سید محمد حسین طباطبایی، علامه سید محمد حسن الهی طباطبایی و دیگر فقیهان و حکیمان تتلمذ کرد و در علوم مختلف فلسفی و عرفانی و کلامی و تفسیری و روایی و رجالی و فقهی و ریاضی و هیأت و طب و ادبیات پژوهش نمود و شاگردان ممتازی تربیت کرد.
 علامه شعرانی، این عالم ربانی را مولانا الاجل و مصباح العلم و شمس الهدایة خواندند.

سلوک علامه حسن زاده سلوک جمعی بود؛ جمع سلوک نظری و سلوک عملی؛ هم در سلوک عقلی و حکمت و عرفان نظری به وصال رسید و هم جان خود را با ریاضت ها و اربعین های عملی به مرحله کشف و شهود رساند.
آثار وزین این حکیم می تواند مبانی فلسفی پارادایم و استراتژی علوم انسانی اسلامی را تامین کند و عالمان علوم اجتماعی را در مسیر تعالی و حکمی سازی علوم انسانی بارور سازد.
علامه حسن زاده در اوج فتنه ها، مردم را به ولایت مداری فرا خواند و فرمود: «گوشتان به دهان رهبری باشد چون ایشان گوششان به دهان حضرت حجت عج است.»

 علامه ذوفنون با همه مقامات علمی و عملی خود در اوج تواضع بود؛ آنگونه که حاضر شد علاوه بر برگزاری دروس متعارف حکمت و عرفان، جلسات اختصاصی برای رفع اشکال یک طلبه جوان علاقه‌مند به حکمت و عرفان و طب داشته باشد.
 اهل معرفت می دانند که چه حکیم و عارف و ریاضیدان و مفسر و عالم به علوم غریبه را از دست دادند که بی شک در عصر ما بی نظیر و خواجه نصیرالدین طوسی قرن پانزدهم بود.

 خداوند متعال، رضوان و جنت فردوس را نصیب این عالم ربانی سازند و او را مهمان مولی الموحدین امیرالمومنین و ائمه اطهار علیهم السلام گرداند که آنچه معرفت حقیقی و سلوک عرفانی است در خانه اهل بیت عصمت و طهارت است و لاغیر.
خداوند متعال به خانواده محترم و شاگردان و دوستانش، صبر جمیل و اجر جزیل مرحمت فرماید.

«به سوی تو آمده‌ام؛ به حقّ خودت مرا به من برمگردان الهی!
الهی! پیشانی بر خاک نهادن آسان است، دل از خاک برداشتن دشوار است.
 الهی! تو پاک آفریده ای، ما آلوده کرده‌ایم.
 الهی! گرگ و پلنگ را رام توان کرد، با نفس سرکش چه باید کرد؟
 الهی! انگشتری سلیمانی‌ام دادی، انگشت سلیمانی ام ده.
 الهی! اگر ستّارالعیوب نبودی، ما از رسوایی چه می کردیم؟»
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

✍️ عبدالحسین خسروپناه دزفولی
 طلبه حوزه علمیه قم
۴ مهر ۱۴۰۰

------------------------------------------------------

پیام تسلیت آیت‌الله‌ گرامی

بسمه تعالی
انالله و انا الیه راجعون

رحلت عالم فرهیخته و عارف واصل حضرت آیةالله العظمی حسن‌زاده آملی را به محضر قطب عالم امکان و عموم حوزه‌های علمیه و همه علاقمندان تسلیت عرض می‌کنم، عالمی وارسته که مورد استفاده همگان بود .
قرنی یا قرن‌هائی بگذرد تا عالمی اینچنین ظهور کند و این ظهور جلوه‌ای از ظهور حقیقت حق می‌باشد؛
از درگاه ایزد منان ، آرزومند تحقق اینگونه جلوات هستیم.

قم_محمدعلی گرامی
۱۴۰۰/۷/۴

-----------------------------------------------------

پیام تسلیت آیت الله علوی گرگانی

بسم الله الرحمن الرحیم
إذا مات المؤمن الفقیه ثلم فی الإسلام ثلمه لایسدّها الشیء

ارتحال عالم پارسا و ذوالفنون حضرت آیت الله حسن زاده آملی رحمه الله علیه که عمر خویش را در راه تألیف و تبیین معارف الهی صرف نمودند موجب تأثر گردید.

تبحر در علوم مختلف فقه، اصول، فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات و تربیت شاگردان فرهیخته در کنار تهذیب نفس از خصوصیات این عالم وارسته می باشد.

اینجانب این ضایعه مولمه را در درجه اول به محضر امام زمان علیه السلام همچنین به مراجع عظام تقلید، حوزه های علمیه، ارادتمندان و شاگردان ایشان و مردم شریف آمل و بیت مکرم آن عالم با تقوا تسلیت گفته، علو درجات را برای ایشان از خداوند مسئلت می نمایم.

سید محمد علی علوی گرگانی
١٩ صفر المظفر ١۴۴٣

----------------------------------------------------

پیام تسلیت استاد مبشر کاشانی

بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
خبر رحلت فقیه صمدانی، فیلسوف متأله، سالک توحید شهودی وعارف وارسته حضرت آیت الله حسن زاده آملی (ره) موجب تأسف رهروان تقوی وکمال به خصوص حوزه های علمیه شد.
آن مرحوم در تدریس و تألیف کتب در علوم مختلفه ذوفنون و در تربیت نفوس مستعده کم نظیر بود.
اینجانب فقدان این عالم عامل را به تمام علاقه مندان علم و معنویات وسالکین إلی الله و جمیع متدینین به خصوص افراد خانواده آن مرحوم تسلیت می گویم و تعالی درجات برتر او را از خداوند منان مسألت می نمایم.
حشره الله مع اولیائه، محمد وآله الطاهرین
قم المقدسه، مبشر کاشانی ،۱۴۰۰/۷/۵

---------------------------------------------------

تسلیت دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی

انا لله و انا الیه راجعون
درگذشت آیت‌الله‌ حسن زاده آملی(رحمه الله علیه) را تسلیت می‌گوییم و برای آن استاد برجسته و عالم فقید، غفران و رحمت الهی و برای بازماندگان، صبر و اجر مسئلت داریم.

دفتر آیت الله شبیری زنجانی

--------------------------------------------------

پیام تسلیت  آیت الله سبحانی

بسم الله الرحمن الرحیم
إنا لله و إنا الیه راجعون

درگذشت عالم بزرگوار حضرت آیت الله حسن زاده آملی (قدس سره) مایه تأسف و تأثر گردید، فقید سعید سالیان متمادی در حوزه علمیه قم به تالیف و تدریس پرداخته و آثار ارزشمندی را از خود به یادگار گذاشته است.

ایشان از شخصیت های علمی حوزه بود که علاوه بر فقه و اصول و فلسفه و در علوم دیگر، تبحّر کافی داشت و در صفای نفس و سلوک کم نظیر بود.
درگذشت این عالم خسارت عظیم و جبران ناپذیری بر حوزه علمیه و جامعه علمی است.
اینجانب مراتب تسلیت خود را به علمای اعلام و حوزه های علمیه و بازماندگان آن مرحوم و مردم عزیز مازندران، عرضه می دارم و از خداوند متعال برای فقید سعید علو درجه و بازماندگان صبر جمیل خواهانم.

حوزه علمیه قم
جعفر سبحانی
اربعین حسینی ۱۴۴۳

----------------------------------------------

شعر زیبای افشین علا در رثای علامه حسن‌زاده آملی*


▪️ایرا! صبور باش...▪️

آمد خبر که خرمن دانش تباه شد
عرفان و فقه و فلسفه بی تکیه گاه شد

رود از میان شکافت و کوه از کمر شکست
از زخم این تبر، طبرستان تباه شد

پیری رهید از قفس تن که در غمش
پیراهن جوانی و غیرت سیاه شد

پیری که آسمان به عبایش چو وصله بود
پیری که از مهابت او کوه، کاه شد

پیر ارچه بود، لشکر همت ز هم گسیخت
یک تن اگرچه بود، خرد بی سپاه شد

تاج دلاوری ز سر مهتری جدا
تخت سخنوری تهی از فر و جاه شد

علامه ای، سپهردلی، کیمیاگری
کز او خزف چو لعل و شفق چون پگاه شد

یعقوب دهر بار دگر جامه را درید
زیرا که دید یوسف حکمت به چاه شد

سلطان اشک، بار دگر بار عام داد
پس خیل دیده راهی آن بارگاه شد

برداشت عقل، افسر فرزانگی ز سر
دستار عشق سوخت، جنون بی کلاه شد

باور نمی کنم که حسن زاده رفته است
مازندران؟ نه! ملک جهان بی پناه شد

آمل گریست، بحر خزر سینه چاک کرد
جنگل خمید، بیشه پر از دود آه شد

البرز شاهد است دماوند خون گریست
آسیمه سر، هراز بر این غم گواه شد

ایرا! صبور باش حسن زاده چون برفت
فردا تو را به حشر، شفیع گناه شد

در سینه ات جواهر اسرار خفته است
هرچند دیده ات تهی از آن نگاه شد

خاموش شد اگرچه صدای عصای او
پژواک آن عجین به رگ هر گیاه شد

ایرا به خود ببال که فرزند خطه ات
مقصود دیر و مدرسه و خانقاه شد

ایرا به خود ببال که بال فرشتگان
تا پا نهد به عرش برین، فرش راه شد

ایرا به خود ببال که در اربعین شاه
دردانه ات روانه به دیدار شاه شد

ایرا ببین که دوخت فلک دیده سوی تو
خاک ره تو قبله گه مهر و ماه شد

ابیات ناشیانه سرودم، مرا ببخش
تقصیر گریه بود، اگر اشتباه شد...

✍🏻افشین علا
🗓مهر ۱۴۰۰

----------------------------------------------------------

پیام تسلیت فرزند آیت الله مصباح یزذی

----------------------------------------------------

پیام تسلیت موسسه کتابشناسی شیعه

-----------------------------------------------

پیام تسلیت آیت الله جنتی

إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ
درگذشت فقیه عالی مقام، عارف بالله و یار صدیق رهبری، حضرت علامه حسن‌زاده آملی را به محضر امام زمان(عج)، نائب بر حق ایشان و مردم عزیز ایران اسلامی، تسلیت می‌گویم.

این عارف ربانی در طول عمر با برکت خود، همواره در راستای حق و حقیقت و اعتلای اسلام ناب محمدی (ص) گام برداشته‌اند. تالیفات گرانسنگ ایشان در حوزه‌های مختلف علمی، نشانگر وزانت بالای علمی این دانشمند برجسته جهان اسلام بوده که این آثار، چراغ راه رهروان علم و دانش و همچنین سالکان و عارفان الی الله خواهد بود.

آیت‌الله حسن زاده آملی، عالمی ذوفنون و وزنه‌ای در ساحت علم، تقوا و عرفان ناب اسلامی به شمار می‌رفتند و رحلت ایشان حقیقتاً ثلمه به اسلام و جامعه علمی است. (إذا مات العالم ثُلم فی الإسلام ثَلمة لا یسدّها شیء إلی یوم القیامة)

اینجانب ضمن عرض تسلیت مجدد رحلت این عالم وارسته، برای ایشان از درگاه ایزد منان علو درجات مسئلت نموده و برای خاندان معظم و خیل عظیم دوستداران ایشان، صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت می‌کنم.

-----------------------------------------------

پیام تسلیت دکتر علی لاریجانی

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم است

دلی کو اعظم از عرش عظیم است

إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ

رحلت عارف روشن‌ضمیر و حکیم وارسته، جامع معقول و منقول، علامه آیت‌الله حسن حسن‌زادۀ آملی (قدس الله نفسه الزکیه)، داغی سوزان بر دل‌هایمان برجا گذاشت.

این مرد الهی که بحر معارف الهیه از علوم حصولی و شهودهای حضوری بود، با هستی و قلم و بیان عطرآگین و جذاب خویش قلوب انسان‌ها را در دنیای مدرن اما غفلت‌زدۀ معاصر، به‌سوی نفحات روحانی الهی هدایت می‌کرد. جوانان می‌توانند با مطالعۀ «الهی‌نامه» از محتوای جذاب آن بهره بگیرند و دانشجویان و طلاب با خواندن «دروس معرفت نفس» از برهان دقیق او مستفیض گردند. فلسفۀ او پشتیبان عرفانش، و دریافت‌های باطنی وی گواهی بر صدق نظرورزی‌هایش بود. این مرد بزرگ، قرآن و عرفان و برهان را در مکتب اهل‌بیت (ع) جمع نمود و یکجا متمثل کرد. آنگونه که در رساله‌ای در باب صدیقۀ کبری (س) به رشتۀ تحریر درآورده‌اند. 

وجود او سراسر تذکر و تنبّه در جهت عالم حقیقت بود. این ضایعۀ بس عظیم را به محضر امام زمان (عج)، و رهبر معظم انقلاب اسلامی و مراجع عظام تقلید (دامت توفیقاتهم) و ملت بزرگ ایران و بیت شریف و شیفتگان و دوستان ایشان، به‌خصوص اهالی شریف دیار عالم‌پرور آمل، تسلیت و تعزیت عرض می‌کنم. و از خداوند متعال علو درجات و هم‌نشینی با شهدای کربلا را برای این عالم ربانی مسئلت می‌کنم.

بندۀ خدا،

علی لاریجانی

-----------------------------------------------

پیام تسلیت ۱۱۰ تن از علما و اساتید حوزه علمیه در پی رحلت علامه فقید حسن‌زاده آملی

بسم الله الرحمن الرحیم

ارتحال اندوهبار و جانسوز عالم ربانی و حکیم صمدانی، فانی در ولای اهل‌بیت و عترت طاهره (صلوات الله علیهم) حضرت استاد، آیةالله حسن‌زادۀ آملی (طیّب‌الله ثراه و جعل الجنة منقلبه و مثواه) را به محضر انور حضرت بقیة‌الله الأعظم (أرواح من سواه فداه) مراجع معزّز، حوزه‌های علوم دینی، دانشگاهیان، علاقه‌مندان، شاگردان، بستگان ایشان، و به مردم خون‌گرم مازندران تعزیت می‌گوئیم و از خداوند رحمان و رحیم برای آن فقید عزیز رَوْح و ریحان و رضوان و حشر با انبیاء و اولیاء الهی مسألت می‌کنیم.
آیةالله حسن‌زاده عمری را با تعلّم و تعلیم معارف دین به سرآورد و صدها طالب علم را از آبشخور معارف زلال ثقلین، با بیانی شیرین و کلامی دلنشین سیراب می‌کرد و شاگردان و علم‌آموزان را با محبّت و علاقه شدید به اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به‌ویژه حضرت سیدالأوصیاء امیرالمؤمنین(علیه افضل صلوات المصلِّین) و حضرت صدیقۀ طاهره(سلام الله علیها) می‌پرورانید و اصرار داشت که از حضرت مولی با تعبیر «وصیّ» و «سید الأوصیا» یاد کند. نیز چنان علاقۀ وافری به تراث ارجمند شیعه و عالمان شیعه به‌ویژه بزرگانی امثال کلینی، شیخ طوسی،  محقّق طوسی و علامۀ حلّی داشت که خواه‌ناخواه شاگردان ایشان نیز به امثال این بزرگان علاقه‌مند می‌شدند، و اصول کافی شریف را نخستین بار ایشان اعراب‌گذاری و مشکول کرد.
تواضع علمی و عملی و مهربانی و رأفت شدید او با همه به‌خصوص جوانان و عموم مردم زبانزد بود  و سفارش ایشان به تهجّد و تعبّد و تأمّل در معارف ثقلین بر دل و جان می‌نشست؛ زیرا خود عالم عامل، و سالهای سال سه ماه رجب، شعبان و ماه رمضان را روزه‌دار بود.
چنان علاقه‌ای به تربیت طلّاب و شاگردان امام صادق(علیه السلام) داشت که ایام تعطیل نیز برای آنان جلسه تدریس برگزار می‌کرد.
جامعیت علمی، آزادگی، شیوایی بیان، صفای باطن، علاقۀ شدید به مردم و طبقۀ محروم و فروتنی  ایشان، باعث می‌شد که نصایح ایشان نه تنها بر دلها بنشیند بلکه به أعماق روح  و روان شنونده نفوذ کند.
        از شمار دو چشم یک تن  کم   / وز شمار خرد هزاران بیش
از خداوند رحمان و رحیم و غفّار و غفور مسألت می‌کنیم که ایشان را با اولیاء خود محشور  بفرماید.

۱. مسعود آذربایجانی ۲. علی رضا آل بویه ۳. عبدالرحیم اباذری ۴. محمدعلی اسکندری ۵. محسن الویری ۶. حمید الهی‌دوست ۷. علی رضا امینی ۸. ناصرالدین انصاری ۹. عبد الرضا ایزدپناه ۱۰. مهدی باقری سیانی ۱۱. سید حسین بهشتی‌نژاد ۱۲. علی بنایی ۱۳. محسن پرویز ۱۴.حمید پارسا نیا ۱۵. حسن پویا ۱۶. محمود تقی زاده داوری ۱۷. سعید جازاری ۱۸. مصطفی جعفر پیشه ۱۹. رسول جعفریان ۲۰. مجید جلالی ۲۱. محسن جلالی ۲۲. محمود رضا جمشیدی ۲۳. جویا جهان‌بخش ۲۴. محسن جوادی ۲۵. مرتضی جوادی آملی ۲۶. ابوالفضل حافظیان ۲۷. مهدی حقی ۲۸. مهدی خاموشی ۲۹. عبد الحسین خسروپناه ۳۰. عبدالامیر خطاط ۳۱. محمد رحمانی نیشابوری ۳۲. حسین رحیمیان ۳۳. سید حسین رضوی ۳۴. مهدی رضوی ۳۵. سید عباس رضوی فدکی ۳۶. ناصر رفیعی ۳۷. حسن رمضانی ۳۸. احمد زادهوش ۳۹. محمد زاهد نجفی ۴۰. علی اکبر زمانی نژاد ۴۱. محمدتقی سبحانی ۴۲. سید محمد حسین سجاد ۴۳. سید احمد سجادی جزی ۴۴. سید علی سیدی ۴۵. سید علی شبیری زنجانی ۴۶. حمیدرضا شریعتمداری ۴۷. مهدی باقر شریف قرشی ۴۸. سید کاظم شمس ۴۹. علی شیروانی ۵۰. محسن صادقی ۵۱. هادی صادقی ۵۲. سید عباس صالحی ۵۳. حسن طارمی راد ۵۴. سید یوسف طباطبائی‌نژاد ۵۵. سید کاظم طباطبایی ۵۶. سید محمد طباطبایی یزدی ۵۷. عباس ظهیری، ۵۸. احمد عابدی ۵۹. سید محمود علوی ۶۰. سید علی عماد ۶۱. مهدی غروی قوچانی ۶۲. علی فاضلی ۶۳. محمد هادی فلاح زاده ۶۴. محمد حسین فلاح زاده ۶۵. علی اکبر فصیحی ۶۶. رحیم‌ قاسمی ۶۷. کاظم قاضی‌زاده ۶۸. سید علی قاضی عسکر ۶۹. محمد قائینی ۷۰. محسن قمی ۷۱. علی کرباسی زاده ۷۲. کریم کشکولی ۷۳. نجف لک‌زایی ۷۴. محمد جواد محمودی ۷۵. محمد کاظم محمودی ۷۶. علی مختاری ۷۷. رضا مختاری ۷۸. عبد الهادی مسعودی خمینی ۷۹. علی اکبر مسعودی خمینی ۸۰. حیدر مصلحی ۸۱. احمد مبلغی ۸۲. جواد محدثی ۸۳. محمد محمدی ری‌شهری ۸۴. محمد مطهری ۸۵. محمدحسن مظاهری ۸۶. مرتضی مقتدائی ۸۷. محمد علی مقدادی ۸۸. مسعود مکارم ۸۹. محسن مهاجرنیا ۹۰. سید ابوالحسن مهدوی ۹۱. مهدی مهدوی پور ۹۲. مهدی مهریزی ۹۳. محمد علی میرزایی ۹۴. سید علی میرشریفی ۹۵. حامد ناجی ۹۶. احمد نجفی خوانساری ۹۷. سید جعفر نبوی ۹۸. هادی نجفی ۹۹. سید حسین نسابه ۱۰۰. سید محمد نقیب ۱۰۱. محمد نقدی ۱۰۲. علی نکونام گلپایگانی ۱۰۳. علی نظری منفرد ۱۰۴. سید عبدالفتاح نواب ۱۰۵. محمد جواد نورمحمدی ۱۰۶. هاشم نیازی ۱۰۷. احمد واعظی  ۱۰۸. علی ورسه‌ای ۱۰۹. مجید هادی‌زاده ۱۱۰. محمد رضا یوسفی

----

یا حق